HERSTEL: compact uitgelegd
Definitie
‘Een intens, uniek, persoonlijk proces van verandering in iemands houding, waarden, doelen, vaardigheden en rollen. Het is een manier van leven, om een leven te leiden dat voldoening geeft, dat hoopvol is en een bijdrage levert aan de samenleving, ondanks de beperkingen van de ziekte. Herstellen is het ontwikkelen van een nieuwe betekenis en een nieuw doel in iemands leven en het ontgroeien van de catastrofale gevolgen van de ziekte.’
Herstel is opveren na of bij een ziekte, herstel houdt in dat de draad weer opgepakt wordt en het leven opnieuw inhoud en richting gegeven wordt, herstel betekent eigenlijk zo goed als mogelijk leven. Herstel omhelst het opbouwen van je identiteit, het heroveren van de regie over het eigen bestaan en het evolueren naar burgerschap.
Omschrijving
Herstel vormt een verschil met de klassieke benaderingswijzen van psychiatrische problematiek door de paradigmashift naar het proces van de persoon zelf! Herstel is wat de cliënt zelf doet; herstelondersteuning is wat hulpverleners kunnen doen. Het gaat om een overkoepelende visie die voor alle diensten en betrokkenen uit de GGZ geldt (bv ook voor acute behandeling), en collectief emancipatie, empowerment en destigmatisatie nastreeft.
Verschillende dimensies kunnen in het herstelproces omschreven worden: gezondheid – symptoomreductie – dagelijks functioneren – identiteit/zelfwaarde – waardevolle, maatschappelijke rollen – interpersoonlijke relaties – welbevinden.
Soms wordt onderscheid gemaakt tussen klinisch herstel (na behandeling), sociaal herstel (als doel van rehabilitatie) en persoonlijk herstel (terugvinden van een betekenisvol leven), waarbij persoonlijk herstel de kern vormt van het herstelproces. Dit persoonlijk herstel houdt enerzijds een intern, psychologisch proces in en anderzijds een extern proces naar maatschappelijke participatie (maatschappelijk herstel).
Focus
Waar ligt de focus in een herstelproces: Identiteit – betekenis, waarden, doelen – regie en zelfcontrole – interpersoonlijke relaties – hoop en optimisme – krachten en sterktes (empowerment)
Herstelondersteuning
Herstelondersteuning behelst alle ondersteuning van herstel binnen en buiten de GGZ, gegeven door iedereen (lotgenoten, familie, collega’, buren, hulpverleners…) en is gericht op de bevordering van het natuurlijk netwerk van de cliënt.
Bij herstelondersteuning gaat het niet om wat je doet maar hoe je het doet! De stijl en houding is deze van een mentor, coach, iemand die samen leert en streeft naar volwaardig partnerschap.
Het is daarbij essentieel om ervaringskennis en –deskundigheid in te zetten en te waarderen.
Herstelondersteunende zorg legt accenten op de kwaliteit van het leven, op de wensen van de cliënt, op het geloof in de kracht van de cliënt, op het aanmoedigen van zelfmanagement, op het meedenken over relaties en organisaties die belangrijk zijn, op respect in de samenwerking, op het gebruik van ervaringsverhalen die inspireren en hoop geven.
Herstelondersteunende hulpverleners zijn present en bescheiden en stimuleren de eigen, persoonlijke kracht, regie en autonomie.
Herstel als proces
Herstel omvat een langdurig proces met vallen en opstaan. Het impliceert een actieve acceptatie (bewustwording) van de eigen problemen, omstandigheden, beperkingen, krachten en mogelijkheden.
- Door cliënten wordt dit proces vaak in volgende termen benoemd:
- Het overwinnen van gevoelens van wanhoop en hulpeloosheid
- Het leren anticperen op en hanteren van symptomen en stressvolle gebeurtenissen
- Het hervinden van controle op hun leven
- Het weer opnemen van verantwoordelijkheid
- De toename van eigenwaarde
- Het iets voor de ander kunnen betekenen
- De erkenning als persoon
Steun van familie en omgeving spelen een belangrijke rol in het herstelproces.
Herstel in fasen
Volgend dynamisch (niet lineair) verloop van een herstelproces kan verhelderend zijn:
Overweldigd door de aandoening
Worstelen met de aandoening
Leven met de aandoening
Leven voorbij de aandoening
Het schema stabilisatie-heroriëntatie-reïntegratie is een andere interessante bril om het herstelproces gefaseerd te situeren:
Stabilisatie
Controle over de symptomen en vermindering van het lijden – farmacotherapie – medicatiemanagement – behoefte aan steun en veiligheid.
Heroriëntatie
Exploreren van de implicaties van het ziek zijn – rouwproces – psychoëducatie – symptoombeheersing – toekomstplannen maken.
Re-integratie
Aangaan of herstellen van betekenisvolle relaties en rollen – terugkeer naar een normaal bestaan – vaardigheden oefenen – zelfvertrouwen versterken – activiteiten opnemen.
(inspiratie: Anthony WA./ Deegan P.(1993), Barbato A.(2012), Bird V.(2011), Droes J(2012)., Gagne (2004)Hendriksen-Favie A./Nijnens K/van Rooijen S.(2012), Farkas M.(2006,2012), Shepherd G./Boardman J/Slade (2008)., Slade M.(2012), Van Audenhove C.(2013), Young en Ensin (1999))